DOKUMENT
FABUŁA
NOTACJE

DOKUMENT

Polskie miesiące – grudzień ’81, czas trwania: 6’52”.

Jeden z odcinków filmu dokumentalnego Polskie Miesiące. Krótki, 6-minutowy dokument rozpoczyna się wystąpieniem Wojciecha Jaruzelskiego, który informuje o wprowadzeniu z dniem 13 grudnia stanu wojennego na obszarze całego kraju. Film stanowi doskonałą pomoc dydaktyczną do wykorzystania podczas zajęć lekcyjnych. Dokument mówi o szeroko zakrojonej akcji służb mundurowych i oddziałów zmechanizowanych ZOMO, mającej na celu internowanie wszystkich aktywnych działaczy „Solidarności”. Film powstał na potrzeby Fundacji Centrum Solidarności i zrealizowanej przez nią wystawy „Drogi do Wolności”. Znaleźć w nim można informacje na temat osób ukrywających się w czasie stanu wojennego oraz o powstałej wtedy na terenie całego kraju podziemnej strukturze „Solidarności” utrzymującej łączność z zagranicą.

Głos nadziei, reż. M. Drygas, 2002, czas trwania: 58’00”

Dokument oparty na znakomitym pomyśle – o Radiu Wolna Europa z Monachium mówią Polacy w kraju. Ci, którzy ją z nakazu komunistycznych władz zagłuszali, ale też i ci, którzy jej słuchali, nagrywali, powielali informacje i przekazywali innym. Widzimy ich twarze, słuchamy relacji. Natomiast głos nadziei z Monachium jest tylko słyszalny. Jego nadawców nie oglądamy. A to oni dostarczali przez lata (1952-1994) podstawowych i prawdziwych informacji o tym, co dzieje się na świecie i w kraju, otwierali okno wolności i dawali nadzieję. Film jest hołdem złożonym RWE i jej niewidzialnym dla nas pracownikom.

Każdy wie, kto za kim stoi, reż. M. Zmarz-Koczanowicz, 1983, czas trwania:  6’00”

Ironiczna synteza tzw. „kolejkowej” egzystencji Polaków. W PRL zawsze brakowało towarów, szczególnie w czasie stanu wojennego. Stało się po wszystko – po mięso, po owoce, po papier toaletowy, po pralkę, po wózek dla dziecka. Wielodniowe, wielogodzinne stanie w kolejkach było głównym sposobem spędzania czasu (wolnego od pracy!). W tym filmie najistotniejszy jest moment otwarcia sklepu. Kolejkowicze pokazani są jako istoty o mechanicznych odruchach, odczłowieczone. Podkreśla to nierealistyczny montaż dźwięku – powtarzające się frazy odtwarzają kolejkowy chaos i bełkot.

Z filmoteki bezpieki odc. 54-Solidarność Walcząca, czas trwania: 44’35”

13 Pierwszych Dni

Fabuła

Rozmowy kontrolowane, reż. S. Chęciński, 1991, czas trwania: 9’00”

Stan wojenny ukazany w kostiumie komizmu, groteski i ironii. Aby go odczytać, konieczna jest historyczna wiedza o sytuacji polityczno-gospodarczej oraz społecznej Polski w latach 1980-1981. Film prześmiewczo unaocznia mechanizmy funkcjonowania Polaków w ówczesnej rzeczywistości społecznej. Pokazuje wpływ sytuacji w państwie na ludzkie zachowania, sposób myślenia, kształtowanie systemu moralnego, systemu aksjologiczny itp. Tytuł nawiązuje do obecnego we wszystkich krajowych telefonach nagrania: „Rozmowa kontrolowana. Rozmowa kontrolowana”.

80 milionów, reż. W. Krzystek, 2011, czas trwania: 104’00”

Prawdziwa historia z lat 80. pokazana w atrakcyjnej konwencji filmu kryminalnego. Wydarzenie było bowiem sensacyjne. W środku stanu wojennego wrocławscy działacze „Solidarności” brawurowo wykradli z banku (legalnie wziąć ich nie było można) własne, organizacyjne pieniądze. Pieniądze niebagatelne, bo owe tytułowe 80 milionów! SB kontra Solidarność i Kościół. Pasjonujące! Ludzie „Solidarności” sportretowani bez patosu, bez sentymentalizmu, zwykli bohaterowie, dokonujący tego, co niezwykłe.

Polecamy również:

Śmierć jak kromka chleba, reż. K. Kutz, 1994, czas trwania: 114’00”

Akcja filmu, przygotowywanego planowanego przez śląskiego reżysera 10 lat, rozpoczyna się w nocy z 12 na 13 grudnia 1981 r. Nocy wprowadzenia stanu wojennego, stanu zbrodni i hańby. Po brutalnym aresztowaniu przewodniczącego Komisji Zakładowej „Solidarności” z kopalni „Wujek” górnicy decydują się na strajk. Obraz jest rekonstrukcją tragicznych wydarzeń, jakie towarzyszyły bezwzględnej pacyfikacji buntu przez oddziały milicji i ZOMO. Zginęło 9 górników, wielu zostało rannych.

Podobny dramatyzm fabularyzowanej prawdy znajdziemy tylko w później zrealizowanym filmie Czarny czwartek o Grudniu ’70.

NOTACJE

Notacje pochodzą ze zbiorów Europejskiego Centrum Solidarności.

Wiesław Kamiński – fizyk, profesor, były rektor UMCS w Lublinie. W 1980 r. organizował struktury uczelnianej „Solidarności”, był przewodniczącym delegacji zarządu Regionu Środkowo-Wschodniego związku na I Krajowy Zjazd Delegatów w Gdańsku.

Stanisław Karpik – w latach 60. sortowacz listów, właściciel gospodarstwa rolnego. W latach 60. nagrywał i kolportował audycje i msze św. nadawane przez Radio Wolna Europa i ulotki mówiące o zbrodni katyńskiej. W 1966 r. poddany brutalnemu śledztwu i umieszczony w Szpitalu Psychiatrycznym. Współpracownik KOR, ROPCiO.

Halina Winiarska [BIOGRAM]

Dariusz Kupiecki – matematyk, menedżer. Od 1976 r. był współpracownikiem KOR, koordynatorem akcji pomocy dla robotników Ursusa represjonowanych po wydarzeniach czerwcowych 1976 r. W sierpniu 1980 r. był uczestnikiem akcji wspierania strajku w Stoczni Gdańskiej im. Lenina.

Bogusław Gołąb – monter rurociągów, technolog, konstruktor w Stoczni Gdańskiej im. Lenina. W grudniu 1970 r. uczestnik protestów robotniczych w Stoczni Gdańskiej i w Gdańsku. W sierpniu 1980 r. uczestnik strajku w Stoczni Północnej. Od 1994 r. pracował w Archiwum ZR Gdańsk.

Antoni Tokarczuk – absolwent KUL. W 1980 r. współorganizator strajku okupacyjnego Zakładów Rowerowych Predom Romet w Bydgoszczy. Był działaczem Prymasowskiego Komitetu Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i ich Rodzinom. W 1988 r. był członkiem Komitetu Obywatelskiego przy Przewodniczącym „S” Lechu Wałęsie. W latach 1989-1991 senator RP.

Anna Bogucka-Skowrońska – adwokat, senator, była sędzia Trybunału Stanu. Współtworzyła struktury związkowe „Solidarności” w regionie słupskim. Brała udział w kilkudziesięciu procesach politycznych, broniąc społecznie takich działaczy opozycji jak Lech Wałęsa, Zbigniew Romaszewski, Anna Walentynowicz, Bogdan Lis. W latach 1983–1989 członkini Komitetu Helsińskiego.

Andrzej Wiszniewski – inżynier elektryk, profesor, były minister nauki. Po wprowadzeniu stanu wojennego organizował strajk okupacyjny na uczelni. Został usunięty ze stanowiska prorektora i internowany. Po zwolnieniu działał w podziemiu, współpracował ze środowiskiem Solidarności Walczącej. W latach 1990–1996 sprawował urząd rektora Politechniki Wrocławskiej.

Andrzej Drzycimski [BIOGRAM]